Η λήξη του Εμφυλίου Πολέμου υπέρ της εθνικοφροσύνης δεν επούλωσε και τις πληγές της ήττας. Νέοι γύροι εκδίκησης και διαχωρισμού επιβλήθηκαν από τους νικητές. Μία αλυσίδα γεγονότων οδήγησε στην 21η Απριλίου. Τα γεγονότα αυτά έχουν ως λη-ξιαρχική πράξη γέννησης το μετεμφυλιακός κράτος, τους μηχανισμούς του και τους πολλαπλούς πόλους εξουσίας του, εσωτερικούς και εξωτερικούς.
Η δομή και η λειτουργία των εξωθεσμικών μηχανισμών εξουσίας δημιούργησε την καχεκτική δημοκρατία, αλλά και αυτή για τους συνταγματάρχες ήταν «άρρωστη» ενώ για Αμερικάνους της CIA όπως ο Τζακ Μέρι υπήρξε «πόρνη». Το σχέδιο Περικλής, η δολοφονία Λαμπράκη, τα Ιουλιανά και η Δικτατορία της 21ης Απριλίου εντάσσονται σε αυτό το πλαίσιο. Όπου το Παλάτι ήλεγχε τον Στρατό, η CIA ένα τμήμα των Υπηρε-σιών Πληροφοριών και ένα δίκτυο από οργανώσεις και μηχανισμών όπως ο ΙΔΕΑ εγγυώνται το καθεστώς και ενοποιούνται στη βάση της εθνικοφροσύνης και του αντι-κομμουνισμού.
Ιουλιανά
Η αποστασία και τα γεγονότα του Ιουλίου του 1965 δεν έπεσαν ως κεραυνός εν αιθρία για τους μυημένους και ενταγμένους στους πολιτικούς κύκλους της εθνικοφροσύνης. Στους insiders θα λέγαμε σήμερα. Το σενάριο εξώθησης σε παραίτηση του Γεωργίου Παπανδρέου έχει καταγραφεί σε έγγραφο της CIA ήδη από τις 21 Ιανουαρίου 1965. Το αρχείο, μάλιστα, τιτλοφορείται: «Ο Βασιλιάς Κωνσταντίνος σχεδιάζει να επιβάλλει τη παραίτηση του πρωθυπουργού Παπανδρέου».
Το επίδικο της σύγκρουσης ήταν ο έλεγχος του στρατού. Ο Βασιλιάς θεωρούσε ότι ήταν ελέω θεού και εθνικοφροσύνης προνόμιο του να επιλέγει τον Υπουργό Εθνικής Άμυνας και κατ’ επέκταση να ελέγχει το στράτευμα. Οπότε, οποιαδήποτε κίνηση στην αντίθεση κατεύθυνση όπως ένας νόμος που αφορά τις ΕΔ ή ένα πρόσωπο πέραν της αρέσκειας του ήταν πράξη αντεθνική και βρισκόταν στα όρια της κομμουνιστικής ανταρσίας.
Η δεύτερη σελίδα της έκθεσης μας ενημερώνει ότι μεθοδευόταν λύση Στεφανόπουλου προς αντικατάσταση του Παπανδρέου. Ο Ροδόπουλος, επικεφαλής, της ΕΡΕ είχε συμφωνήσει σε ένα τέτοιο σενάριο με αντάλλαγμα τα Υπουργεία Άμυνας και Εσωτερικής Τάξης, το ίδιο είχαν κάνει και υψηλόβαθμα στελέχη της Ένωσης Κέντρου. Το σχέδιο του Βασιλιά ώστε επιτύχει την παραίτηση του Παπανδρέου ενέπλεκε τον Πάνο Κόκκα, εκδότη της εφημερίδας Ελευθερία. Ο οποίος θα αναλάμβανε την εργολαβία για επιθέσεις στον Πρωθυπουργό και στον γιο του Ανδρέα, σε αντάλλαγμα ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης (τότε Υπουργός Οικονομικών) να αναλάβει Υπουργός Συντονισμού ή αντιπρόεδρος της Κυβέρνησης).
Ενδιαφέρον ακόμη παρουσιάζει η τρίτη σελίδα της έκθεσης όπου αποκαλύπτεται ότι ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης βρισκόταν ήδη σε επαφή είτε με τον Βασιλιά είτε με αντι-προσώπους του τελευταίου. Πηγή αυτής τη πληροφορίας είναι o ταγματάρχης Μιχάλης Αρναούτης, ο οποίος είναι στρατιωτικός υπασπιστής του Κωνσταντίνου. Τέλος, η έκθεση είναι ιδιαίτερη αποκαλυπτική για τα αγνά αισθήματα πατριωτισμού του Βασιλιά των Ελλήνων, όπου ενδιαφέρεται ώστε μη και γίνει καμία ενέργεια στον ΟΗΕ και πάει να λυθεί το Κυπριακό, διότι μία τέτοια εξέλιξη θα αύξανε τη λαϊκή υποστήριξη του Παπανδρέου…
Η υπονόμευση του Παπανδρέου ξεκίνησε στα μέσα Μαΐου του 1965 με την υπόθεση ΑΣΠΙΔΑ και τη φερόμενη εμπλοκή του Ανδρέα Παπανδρέου. Ο υπουργός Άμυνας Πέτρος Γαρουφαλιάς (επιλογή Κωνσταντίνου) επισημοποίησε τη καταγγελία… Ο Γεώργιος Παπανδρέου επιχείρησε να αντικαταστήσει τον Γαρουφαλιά και να αναλάβει το Υπουργεί ο ίδιος ο πρωθυπουργός. Εντούτοις, προσέκρουσε στην άρνηση του Παλατιού. Οι επιστολές που αντάλλαξαν Παπανδρέου και Κωνσταντίνος και η παραίτηση του τότε πρωθυπουργού επικύρωσαν την ρήξη.
Ο Μητσοτάκης εξασφάλισε πλειοψηφία στη Βουλή την τρίτη φορά και κυβέρνηση σχημάτισε ο Στέφανος Στεφανόπουλος. Ο Μητσοτάκης εξασφάλισε το Υπουργείο Συντονισμού και Οικονομικών (σύμφωνα με τις επιθυμίες Κόκκα). Στους δρόμους όμως έπαιρνε μορφή η αντίσταση των εργαζομένων, της νεολαίας, του λαού συνολικότερα. Εκείνοι, ακύρωσαν στην πράξη την Αποστασία. Μετά τα Ιουλιανά οι κυβερνήσεις που ακολούθησαν ήταν ασταθείς και αδύναμες. Οι εκλογές προκηρύχθηκαν για τον Μάιο του 1967, όμως έμελλαν να μην πραγματοποιηθούν ελέω εθνικοφροσύνης...
Ο δρόμος προς τη δικτατορία
Μία άλλη διάσταση που έχει περάσει στα «ψιλά» είναι ότι η Κυβέρνηση της Ένωσης Κέντρου είχε μεταθέσει τους μετέπειτα πραξικοπηματίες στην επαρχία ενώ οι αποστάτες τους μετέφερε σε θέσεις κλειδιά εντός της Αθήνας. Σύμφωνα, με την ενημερωτική αναφορά της CIA με ημερομηνία 7.3.1966: «τα ακόλουθα μέλη της στρατιωτικής συνωμοτικής ομάδας έχουν πρόσφατα επιστρέψει σε θέσεις κλειδιά στην περιοχή των Αθηνών:
α) Αντισυνταγματάρχης Κώστας Παπαδόπουλος, αδελφός του Γεώργιου. Διορίστηκε διοικητής στο Τάγμα Διονύσου από τις αρχές Φεβρουαρίου 1966, β) Αντισυνταγματάρχης Δημήτριος Σταματελόπουλος, διοικητής του τάγματος Αγίας Παρασκευής από τα μέσα Οκτωβρίου 1965, γ) Αντισυνταγματάρχης Αντώνιος Μέξης αναμένεται ν’ αναλάβει σύντομα τη διοίκηση ενός τάγματος στην περιοχή των Αθηνών, δ) Αντισυνταγματάρχης Ιωάννης Λαδάς, διοικητής της Στρατιωτικής Αστυνομίας με αρχηγείο στο ΓΕΣ, ε) Αντισυνταγματάρχης Δημήτριος Ιωαννίδης αναμένεται ν’ αναλάβει τη διοίκηση ενός τάγματος στην περιοχή των Αθηνών.
στ) Αντισυνταγματάρχης Θεόδωρος Πατσούρας αναμένεται σύντομα να αναλάβει μια διοίκηση επικοινωνίας στην Αθήνα, ζ) Αντισυνταγματάρχης Μιχαήλ Ρουφόγαλης προσωρινά διορίστηκε στις 23 Φεβρουαρίου ’66 για να διευθύνει τα Γραφεία Ασφάλειας της ελληνικής ΚΥΠ και αναμένεται να μετακινηθεί στον Α’ Κλάδο της ΚΥΠ, η) Αντισυνταγματάρχης Αντώνιος Λέκκας αναμένεται ν’ αναλάβει σύντομα μια διοίκηση κλειδί στην περιοχή των Αθηνών» (Οικονομίδης, 2017: 38)
Αυτή η αναφορά της CIA πέρα από μία καταγραφή των συντελεσμένων μεταθέσεων γνωρίζει και τις μελλοντικές. Μία ακόμη ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα αναφορά της CIA μεταδίδεται στην Αμερικανική διοίκηση από την Ελλάδα, με ημερομηνία 20.12.1966.
«Ηγεσία της ακροδεξιάς ελληνικής συνωμοτικής ομάδας» είναι ο τίτλος και το θέμα του εγγράφου. Η συνάντηση των πραξικοπηματιών είχε πραγματοποιηθεί στο σπίτι του αντισυνταγματάρχη Λαδά όπου και ορίστηκε το «Επαναστατικό Συμβούλιο». Τα μέλη του ήταν: 1) αντισυνταγματάρχης Γεώργιος Παπαδόπουλος, 2) αντισυνταγματάρχης Ιωάννης Λαδάς, 3) αντισυνταγματάρχης Δημήτριος Σταματελόπουλος, 4) αντισυνταγματάρχης Δημήτριος Ιωαννίδης, 5) αντισυνταγματάρχης Αντώνιος Λέκκας, 6) αντισυνταγματάρχης Μιχαήλ Ρουφογάλης, 7) αντισυνταγματάρχης Αντώνιος Μέξης.
«Ένας ή δύο ακόμη αξιωματικοί» του ίδιου συμβουλίου ήταν «άγνωστοι στην πηγή» της CIA. «Ο ένας από αυτούς είναι είτε ταξίαρχος είτε υποστράτηγος αλλά του οποίου το όνομα δεν γνώριζε η πηγή» (Οικονομίδης, 2017: 38). Κατά συνέπεια, η πηγή της CIA βρίσκεται είτε παρών είτε πάρα πολύ κοντά ώστε να μην καταφέρνει να αναγνω-ρίσει τα δύο άτομα. Στις 22 Νοεμβρίου, σε μία άλλη σύσκεψη «ο Γεώργιος Παπαδόπουλος ανέφερε ότι αν η πολιτική κατάσταση συνεχίσει να επιδεινώνεται στον σημερινό βαθμό, δραστική ενέργεια, δηλαδή δικτατορία θα πρέπει να επιβληθεί» (Οικονομίδης, 2017: 39).
Ο Χαρίλαος Λαγουδάκης, ειδικός αναλυτής του Γραφείου Πληροφοριών και Έρευνας (INR) του Στέιτ Ντιπάρτμεντ ενημέρωσε τον προϊστάμενο του ότι «από τις 19 Ιουνίου 1965 το τμήμα της Εγγύς Ανατολής έχει δει κάπου 15 αναφορές της CIA από διάφορες πηγές για την αποκαλούμενη Δεξιά Ελληνική Στρατιωτική Συνωμοτική Ομάδα. Η τελευταία αναφορά είχε ημερομηνία 23 Ιανουαρίου 1967» (Οικονομίδης, 2017: 39).
Τον Δεκέμβριο του 1966 η κυβέρνηση Στεφανόπουλου παραιτείται και αναλαμβάνει υπηρεσιακή κυβέρνηση υπό τον πρωθυπουργό Ιωάννη Παρασκευόπουλο. Αρχές Απριλίου του 1967 ο Κωνσταντίνος δίνει εντολή σχηματισμού κυβέρνησης στον Παναγιώτη Κανελλόπουλο, τότε ηγέτη της ΕΡΕ.
Η CIA στην Ελλάδα, στις 9/3/1967, αναμεταδίδει στη διοίκηση της ότι ο Κωνσταντίνος ετοιμάζει πραξικόπημα με τους Στρατηγούς του. Επιχειρησιακός Αρχηγός του όλου εγχειρήματος είναι ο Σπαντιδάκης, ο οποίος έχει τεθεί μαζί με άλλους ανώτατους αξιωματικούς μυστικά σε κατάσταση επιφυλακής, ως πρώτο βήμα για την υλοποίηση του σχεδίου Ιέραξ 2 (πραξικόπημα). Ο Σπαντιδάκης ακόμη αναφέρει ότι από τις 15/2 έχουν μεταφερθεί στην ανώτατη στρατιωτική διοίκηση στην Αθήνα 30-35 έμπιστοι μεσαίας κλίμακας αξιωματικοί.
Στις 17/3/1967 ο πρέσβης των ΗΠΑ τηλεφωνεί στον Γεώργιο Παπανδρέου στο σπίτι του στο Καστρί. Ο Παπανδρέου φαίνεται να γνωρίζει για κάποιες από τις κινήσεις του Στρατού και βλέπει «δάχτυλο Φρειδερίκης», φαίνεται ότι έχει έρθει σε κάποια συνεννόηση με τον βασιλιά σε κάποια ζητήματα ενώ προσπαθεί να καταλαγιάσει τις ανησυχίες Βασιλιά και ΗΠΑ για τον Ανδρέα και ένα ενδεχόμενο μέτωπο με την ΕΔΑ. Τέλος, ζητάει αμνηστία για τον Ανδρέα και την υπόθεση ΑΣΠΙΔΑ ζητώντας από τον πρέσβη να μεσολαβήσει με το Παλάτι.
Σε τηλεγράφημα που αποστέλλεται από την Αμερικανική πρεσβεία στην Αθήνα προς την Ουάσιγκτον στις 24/3/1967 ο Τάλμποτ εκτιμάει ότι η στρατιωτική ηγεσία δεν έχει αυτόνομο σχέδιο πραξικοπήματος δίχως την στήριξη του βασιλιά.
Στις 29/3/1967 ο Κωνσταντίνος αναφέρει στον Τάλμποτ ότι «δεν μπορεί να ρισκάρει την καταστροφή της ελεύθερης Ελλάδας, αφήνοντας τον Ανδρέα Παπανδρέου να ανέλθει στην εξουσία (…) προς το παρόν η σκέψη του Βασιλιά έχει περιοριστεί στο ερώτημα αν θα σταματήσει τον Ανδρέα με συνταγματικά μέσα ή θα αναγκαστεί σε μία εκτός συντάγματος εξωκοινοβουλευτική κυβέρνηση».
Ο Τάλμποτ στη συνέχεια λαμβάνει οδηγίες από το αμερικανικό ΥΠΕΞ (3/4/67) για συνέχιση των επαφών με τον Βασιλιά, τον οποίο θα πρέπει να συμβουλεύσει κατά μίας εξωσυνταγματικής εξέλιξης. Στις 8/4/67 ο Τάλμποτ αναφέρει ότι η κίνηση διάλυσης του Κοινοβουλίου η τοποθέτηση του Κανελλόπουλου ήταν «η πιο σημαντική κίνηση» που έκανε ο Βασιλιάς αλλά «μπορεί να αποδειχθεί ως η χειρότερη». Την επόμενη μέρα, ο Τάλμποτ ανέφερε στον Βασιλιά ότι «το συμφέρον των ΗΠΑ είναι στο υψηλότατο επίπεδο στη δύσκολη στιγμή της Ελλάδας» έπειτα από ερώτηση του Κωνσταντίνου αν θα έχει την Αμερικανική υποστήριξη σε περίπτωση που πραγματοποιηθεί συνταγματική εκτροπή. Στις 14 Απριλίου 1967 ο Τάλμποτ αναφέρει στο ΥΠΕΞ του ότι το Παλάτι, οι ένοπλες δυνάμεις και η ΕΡΕ προετοιμάζονται για συνταγματική εκτροπή, δηλαδή πραξικόπημα.
Το πραξικόπημα που εκδηλώνεται την 21η Απριλίου φαίνεται ότι τους «πιάνει όλους στον ύπνο». Άλλωστε, το προσβάσιμο στον ερευνητή υλικό απαρτίζεται κυρίως από αναλύσεις γραφείου και όχι από επιχειρησιακά έγγραφα. Η CIA φέρ' ειπείν σταματάει να κοινοποιεί αναφορές στο State Department σχετικά με την ομάδα Παπαδόπουλου από τον Ιανουάριο του 1967. Πρόκειται για μία απλή γραφειοκρατική αδράνεια;
Ε.ΣΥ ΑΙΓΑΛΕΩ
